ΔΕΘ

ΔΕΘ: Μια έκθεση με πολλά πρόσωπα
«Ερρίφθη η ιδέα χωρίς θόρυβον. Την ενεψύχωσαν ολίγοι εκλεκτοί. Την ενεκολπώθησαν άριστοι τινές άλλοι πολίται και ευθύς όλοι εις το έργον…». Με τα λόγια αυτά, το πρωί της 3ης Οκτωβρίου 1926, στα εγκαίνια της πρώτης Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης, ο τότε γενικός διοικητής Μακεδονίας, Αχιλλέας Καλεύρας, περιέγραφε τη διαδρομή, από τη σύλληψη της ιδέας -το 1925- για τη δημιουργία μίας εμπορικής έκθεσης, έως την υλοποίηση του σχεδίου, που έμελλε να γίνει ο θεσμός που θα συνδεόταν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο με την ταυτότητα της Θεσσαλονίκης.
Ο πρώτος χώρος, στον οποίο εγκαταστάθηκε η ΔΕΘ, ήταν το πεδίο ασκήσεων του Γ' Σώματος Στρατού, ανάμεσα στις λεωφόρους Στρατού και Βασιλέως Γεωργίου, μια έκταση 37.500 τ.μ.. Στο χώρο αυτό έγιναν 14 από τις 15 προπολεμικές Εκθέσεις, ενώ η 15η πραγματοποιήθηκε στις νέες εγκαταστάσεις της, όπου βρίσκεται και σήμερα, μέχρι να πραγματοποιηθεί η εξαγγελθείσα από πέρυσι μετεγκατάστασή της εκτός κέντρου της πόλης.
Από την έμπνευση στην καθιέρωση
Εμπνευστής της ιδέας και ιδρυτής της έκθεσης, που την εποχή του Μεσοπολέμου ξεκίνησε με στόχο να αποτυπώσει την πρόοδο και ανάπτυξη της χώρας, με την εκβιομηχάνιση και το άνοιγμά της στο διεθνές οικονομικό στερέωμα, ήταν ο επιστήμονας, συγγραφέας και πολιτικός, Νικόλαος Γερμανός.
Τα εγκαίνια της ΔΕΘ, η οποία σταμάτησε να λειτουργεί από το 1941 μέχρι και το 1950, εξελίχθηκαν στο μείζον πολιτικό γεγονός κάθε χρονιάς. Την εγκαινίασαν από βασιλείς και πρωθυπουργοί μέχρι δικτάτορες. Η έκθεση, ιδιαίτερα μετά τη μεταπολίτευση του 1974, έγινε ο "καθρέπτης" της πορείας της ελληνικής οικονομίας, το βήμα των σημαντικότερων πολιτικών πρωτοβουλιών και εξαγγελιών στον τομέα της οικονομίας, πριν από την κατάθεση προϋπολογισμού, αλλά συνδέθηκε και με γεγονότα, που άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στην ελληνική ιστορία.
Το 1973 ενισχύθηκαν τα κρατικά περίπτερα στη ΔΕΘ, όταν η οικονομική κρίση που ακολούθησε τον πόλεμο Αιγύπτου- Ισραήλ δημιούργησε πολλά προβλήματα στους ιδιώτες εκθέτες, που δεν είχαν τα οικονομικά μέσα να συμμετάσχουν, με αποτέλεσμα να κληθεί ο δημόσιος τομέας να καλύψει το κενό πριν δημιουργηθεί. Επίσης, χρονιά - σταθμός θεωρείται και το 1962, όταν η Διοίκηση της ΔΕΘ υιοθέτησε πρόταση της Ελληνικής Μουσικής Εταιρίας, για την από κοινού διοργάνωση στη Θεσσαλονίκη Φεστιβάλ Τραγουδιού.
Μύθοι και πραγματικότητα…
Οι πραγματικές ιστορίες, που έχουν αποτυπωθεί στα βιβλία και τον Τύπο για τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, συχνά περιπλέκονται και με μύθους. Εκείνοι που την έζησαν στα πρώτα της βήματα διηγήθηκαν ιστορίες, όπως αυτή που ήθελε τη Θεσσαλονίκη να αδυνατεί λόγω έλλειψης υποδομών να εξυπηρετήσει τις ανάγκες διαμονής των επισκεπτών και τους διοργανωτές να στρέφονται στις κλινικές της πόλης προς αναζήτηση ελεύθερων κλινών.
Άλλοι θυμούνται την πρώτη έκθεση μετά τον πόλεμο, όπου κυριαρχούσε η έλλειψη τροφίμων, ενώ άλλοι περιγράφουν τον ανορθόδοξο τρόπο, που μια εποχή γινόταν η καταμέτρηση των επισκεπτών, οι οποίοι κάθε χρονιά φέρονταν να αυξάνονται κατά 100.000, μέχρι που ξεπέρασαν το 1.000.000, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να διαπιστωθεί ότι, αν συνεχιζόταν η ίδια πρακτική, οι υπολογιζόμενοι επισκέπτες θα έφθαναν να ισοδυναμούν με το σύνολο του ελληνικού πληθυσμού.
Μύθοι ή πραγματικότητα, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Άλλωστε οι μύθοι πάντοτε ασκούν γοητεία στους ανθρώπους και κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον τους, κάτι που στην περίπτωση της έκθεσης της Θεσσαλονίκης είναι κρίσιμο, καθώς η συνεισφορά της στην τοπική οικονομία, είναι διόλου ευκαταφρόνητη, και για μία κατηγορία επαγγελματιών - ξενοδόχους, εστιάτορες, καταστηματάρχες, μεταφορείς κ.ά. - ο Σεπτέμβρης είναι καθοριστικός για τον τζίρο όλης της χρονιάς.
Τα πολιτικά γεγονότα
Όσο για τα πολιτικά γεγονότα, που σημάδεψαν την έκθεση, εκείνα τα θυμούνται περισσότερο οι πολιτικοί που πρωταγωνίστησαν στα εγκαίνια (όσοι τουλάχιστον είναι εν ζωή), αλλά και οι δημοσιογράφοι που κάλυπταν κάθε χρονιά τα γεγονότα.
Ως σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα που συνδέθηκαν με τη ΔΕΘ, μπορούν να θεωρηθούν η πρώτη επίσκεψη Έλληνα πρωθυπουργού, του Ελευθέριου Βενιζέλου, το 1928, η διακοπή ρεύματος που προκάλεσαν την ώρα των χουντικών εγκαινίων, το 1967, στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα, η εξαγγελία του πρώτου πενταετούς προγράμματος, το 1975, από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τα εγκαίνια της 43ης ΔΕΘ, το 1978, στην "πληγωμένη" από το σεισμό Θεσσαλονίκη, η μακρά προεκλογική περίοδος και η έντονη αντιπαράθεση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ που ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 1980 και διήρκεσε ως τη νίκη του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο του 1981, το πρώτο αυστηρό πρόγραμμα σταθεροποίησης που ανακοίνωσε από το βήμα της έκθεσης το 1985 ο Ανδρέας Παπανδρέου, η αναγγελία του τέλους της «σταθεροποίησης» από την 52η ΔΕΘ το 1987 και η έναρξη της περιόδου που συνδέθηκε με την ιστορική φράση «Τσοβόλα δώσ' τα όλα».
Επίσης, τα εγκαίνια της έκθεσης το 1988 από τους τότε αντιπρόεδρους της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ Μένιο Κουτσόγιωργα και Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, καθώς ο αείμνηστος Παπανδρέου είχε μεταβεί στο Λονδίνο, όπου λίγες ημέρες μετά χειρουργήθηκε στο Χέρφιλντ, οι προεκλογικές ομιλίες τον Σεπτέμβριο του 1989, την εποχή που κατατίθετο στη Βουλή το πόρισμα για την υπόθεση Κοσκωτά, τα προεκλογικά εγκαίνια το 1993, με την αποχώρηση του Αντώνη Σαμαρά από την κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ, τα εγκαίνια του 1995 που σημαδεύτηκαν από την παραίτηση του τότε υπουργού Βιομηχανίας Κωνσταντίνου Σημίτη από την κυβέρνηση Παπανδρέου, η πρώτη εμφάνιση του Κωνσταντίνου Σημίτη ως πρωθυπουργού το 1996, τα εγκαίνια του 1997 που συνέπεσαν με την ανακοίνωση της ανάθεσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Ελλάδα, η ομιλία Σημίτη στην 64η ΔΕΘ στην τελική ευθεία προς την ΟΝΕ, και η πρώτη πρωθυπουργική εμφάνιση του Κώστα Καραμανλή το Σεπτέμβριο του 2004.
"Έλα Αθηναίε να σου πω τι εστί σουβλάκι. . ."
Στη μνήμη των περισσότερων Θεσσαλονικέων -εκτός ίσως από τους λιγοστούς σήμερα εν ζωή, που έζησαν το δέος και τον ενθουσιασμό των πρώτων διοργανώσεων για το «νέο» και «μεγάλο»- η έκθεση έχει αποτυπωθεί για το εορταστικό κλίμα των ημερών της, και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γεύση της παγωμένης μαύρης μπύρας, τις μυρωδιές από τα σουβλάκια και τα λουκάνικα, τα υπαίθρια παιχνίδια για τα παιδιά, τα πολύχρωμα μπαλόνια, τη φωταγωγημένη πόλη, αλλά ακόμα και το κυκλοφοριακό χάος στους κεντρικούς δρόμους. Αυτά παραμένουν και σήμερα σταθερές αξίες. Οι περισσότεροι γονείς που πηγαίνουν με τα παιδιά τους στην έκθεση, σίγουρα έχουν να τους διηγηθούν κάτι από τις δικές του αναμνήσεις των παιδικών τους χρόνων, όταν επισκέπτονταν την έκθεση.
Έξω από τους χώρους της έκθεσης, στους δρόμους της πόλης, κάθε Σεπτέμβρη το «έργο» επαναλαμβάνεται. Η βαβούρα από τις ανθρώπινες φωνές στις πλατείες με τα απλωμένα τραπεζοκαθίσματα των εστιατορίων, οι ουρές έξω από γνωστά ζαχαροπλαστεία της πόλης από τους Αθηναίους, που θέλουν να γυρίσουν στην πρωτεύουσα, κομίζοντας στους «άτυχους» συναδέλφους τους, που δεν ήλθαν στη Θεσσαλονίκη, τσουρέκια, σιροπιαστά και άλλα περίφημα γλυκίσματα της πόλης, αλλά και οι θρυλικοί πλέον διάλογοι και διαφωνίες «βόρειων» οικοδεσποτών και «νότιων» φιλοξενούμενων, περί του τι είναι σουβλάκι και τι καλαμάκι και μπουγάτσα με τυρί, είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές εικόνες και ιστορίες, ιδιαίτερα οικίες σε κάθε Θεσσαλονικιό.
Όχι άλλο ψάρι. . .
Όσο για την παραπολιτική…. παλιοί δημοσιογράφοι βεβαιώνουν ότι δεν πρόκειται να ξεχάσουν τα πρωθυπουργικά γεύματα-συνεντεύξεις Τύπου στη ταβέρνα Ρέμβη στη Νέα Κρήνη, όπου, όπως λένε, το μενού με το ψάρι δεν άλλαζε ποτέ. Οι συνεντεύξεις στη Ρέμβη σταμάτησαν να γίνονται το 1994 και μεταφέρθηκαν στο Μακεδονία Παλλάς και στη συνέχεια στο Βελλίδειο.
Κείμενο: Αβραμίδου Σμαρώ