Δημοσιεύθηκε την 6 Μαρτίου 2009
από Γιάννης Παπαϊωάννου
1. Θα ήθελα να αρχίσουμε αυτή τη συζήτηση από τη μεγάλη σας αγάπη, την πολιτική και να σας ρωτήσω γιατί έχει απαξιωθεί τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια.
Eυ. Βενιζέλος: Τις τελευταίες δεκαετίες έχει διαμορφωθεί ένα είδος ιστορικής συνομωσίας εις βάρος της πολιτικής, αρχής γενομένης από την κατάρρευση των παραδοσιακών ιδεολογιών που ακολούθησε την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και το τέλος των μεταπολεμικών βεβαιοτήτων. Ταυτόχρονα αναδείχθηκε το πρόβλημα των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Θεσμών που διαμορφώθηκαν το 18ο και 19ο αιώνα, ανταποκρίνονται σε μία αρχαϊκή βιομηχανική κοινωνία, αλλά δε μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες πολιτικής έκφρασης και αντιπροσώπευσης μίας πολύπλοκης μεταβιομηχανικής κοινωνίας με αποχρώσεις και νέου τύπου συμφέροντα και συγκρούσεις. Ο ίδιος ο θεσμός του πολιτικού κόμματος είναι ανεπαρκέστατος πλέον αγωγός σύνδεσης της κοινωνίας των πολιτών με το πολιτικό σύστημα και τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς.
Η ομοιομορφία των κομμάτων εξουσίας μέσα σε μία Ευρωπαϊκή Ένωση 27 χωρών που ακολουθεί κάθε μία το δικό της εκλογικό κύκλο, με αποτέλεσμα πάντα να υπάρχει ένας μεγάλος «κυλιόμενος συνασπισμός» στον οποίο συνυπάρχουν σοσιαλδημοκρατικές, συντηρητικές, χριστιανοδημοκρατικές και μεικτές κυβερνήσεις, διαμορφώνει, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, την αίσθηση ότι δεν υπάρχουν διαφορές και δεν υπάρχουν και μεγάλα περιθώρια αποκλίσεων.
Δίπλα σε όλα αυτά υπάρχει μία βαθιά πια κρίση της δημόσιας ηθικής που θίγει και μη αιρετούς θεσμούς, τη δικαιοσύνη, την εκκλησία, τα ΜΜΕ, τη δημόσια διοίκηση. Κυρίως όμως θέτει στο στόχαστρο την αιρετή πολιτική εξουσία και σε τοπικό και σε περιφερειακό και σε κεντρικό επίπεδο.
Η διεθνής οικονομική κρίση που έχει καταστεί κοινή συνείδηση τους τελευταίους μήνες δείχνει την παντελή ακύρωση της πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. Και αυτό πιστεύω ότι συμβάλλει στη βαθιά κρίση της πολιτικής σε εθνικό επίπεδο. Γιατί πίσω από τη διεθνή οικονομική κρίση κρύβεται μία διεθνής πολιτική κρίση, μία κρίση του ανύπαρκτου, ούτως ή άλλως, μοντέλου παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης.
Άρα συντρέχουν λόγοι θεσμικοί, ιδεολογικοί, αναπτυξιακοί και ηθικοί που οδηγούν σε βαθιά κρίση την πολιτική.
Eυ. Βενιζέλος: Τις τελευταίες δεκαετίες έχει διαμορφωθεί ένα είδος ιστορικής συνομωσίας εις βάρος της πολιτικής, αρχής γενομένης από την κατάρρευση των παραδοσιακών ιδεολογιών που ακολούθησε την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και το τέλος των μεταπολεμικών βεβαιοτήτων. Ταυτόχρονα αναδείχθηκε το πρόβλημα των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Θεσμών που διαμορφώθηκαν το 18ο και 19ο αιώνα, ανταποκρίνονται σε μία αρχαϊκή βιομηχανική κοινωνία, αλλά δε μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες πολιτικής έκφρασης και αντιπροσώπευσης μίας πολύπλοκης μεταβιομηχανικής κοινωνίας με αποχρώσεις και νέου τύπου συμφέροντα και συγκρούσεις. Ο ίδιος ο θεσμός του πολιτικού κόμματος είναι ανεπαρκέστατος πλέον αγωγός σύνδεσης της κοινωνίας των πολιτών με το πολιτικό σύστημα και τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς.
Η ομοιομορφία των κομμάτων εξουσίας μέσα σε μία Ευρωπαϊκή Ένωση 27 χωρών που ακολουθεί κάθε μία το δικό της εκλογικό κύκλο, με αποτέλεσμα πάντα να υπάρχει ένας μεγάλος «κυλιόμενος συνασπισμός» στον οποίο συνυπάρχουν σοσιαλδημοκρατικές, συντηρητικές, χριστιανοδημοκρατικές και μεικτές κυβερνήσεις, διαμορφώνει, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, την αίσθηση ότι δεν υπάρχουν διαφορές και δεν υπάρχουν και μεγάλα περιθώρια αποκλίσεων.
Δίπλα σε όλα αυτά υπάρχει μία βαθιά πια κρίση της δημόσιας ηθικής που θίγει και μη αιρετούς θεσμούς, τη δικαιοσύνη, την εκκλησία, τα ΜΜΕ, τη δημόσια διοίκηση. Κυρίως όμως θέτει στο στόχαστρο την αιρετή πολιτική εξουσία και σε τοπικό και σε περιφερειακό και σε κεντρικό επίπεδο.
Η διεθνής οικονομική κρίση που έχει καταστεί κοινή συνείδηση τους τελευταίους μήνες δείχνει την παντελή ακύρωση της πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. Και αυτό πιστεύω ότι συμβάλλει στη βαθιά κρίση της πολιτικής σε εθνικό επίπεδο. Γιατί πίσω από τη διεθνή οικονομική κρίση κρύβεται μία διεθνής πολιτική κρίση, μία κρίση του ανύπαρκτου, ούτως ή άλλως, μοντέλου παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης.
Άρα συντρέχουν λόγοι θεσμικοί, ιδεολογικοί, αναπτυξιακοί και ηθικοί που οδηγούν σε βαθιά κρίση την πολιτική.
2. Ποιο είναι το μερίδιο ευθύνης που αναλογεί σε σας τους πολιτικούς για αυτή την απαξίωση;
Eυ. Βενιζέλος: Κατ’ αρχάς πιστεύω ότι όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, το πολιτικό προσωπικό έχει πολύ μικρό βαθμό συνείδησης της κατάστασης. Αρκείται σε μία διαχειριστική προσέγγιση της πολιτικής και αναπαράγει έναν στερεότυπο λόγο χωρίς πρωτοτυπία και ελκυστικότητα. Πολλές φορές δημιουργείται η αίσθηση πως οι πολιτικοί συγκροτούν μία «κάστα», μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα και δεν εκπροσωπούν διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Επιπλέον στην Ελλάδα υπάρχει δυστυχώς μία έντονη διάθεση αυτοεξευτελισμού μεγάλου αριθμού πολιτικών προσώπων γιατί έτσι διαμορφώνεται η σχέση τους κυρίως με τα μέσα ενημέρωσης.
Eυ. Βενιζέλος: Κατ’ αρχάς πιστεύω ότι όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, το πολιτικό προσωπικό έχει πολύ μικρό βαθμό συνείδησης της κατάστασης. Αρκείται σε μία διαχειριστική προσέγγιση της πολιτικής και αναπαράγει έναν στερεότυπο λόγο χωρίς πρωτοτυπία και ελκυστικότητα. Πολλές φορές δημιουργείται η αίσθηση πως οι πολιτικοί συγκροτούν μία «κάστα», μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα και δεν εκπροσωπούν διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Επιπλέον στην Ελλάδα υπάρχει δυστυχώς μία έντονη διάθεση αυτοεξευτελισμού μεγάλου αριθμού πολιτικών προσώπων γιατί έτσι διαμορφώνεται η σχέση τους κυρίως με τα μέσα ενημέρωσης.
3. Εσείς προσωπικά πώς το βιώνετε αυτό στην καθημερινότητά σας, στις σχέσεις σας με φίλους, πρώην φοιτητές σας, την κόρη σας;
Eυ. Βενιζέλος: Σε προσωπικό επίπεδο και στην καθημερινή επαφή με τους πολίτες τα πράγματα είναι βέβαια διαφορετικά, διότι απέναντι σε πολλά πολιτικά πρόσωπα ο κόσμος δείχνει την εκτίμησή του, την αγάπη του, τους αναγορεύσει σε φορείς μίας ελπίδας, μίας προσδοκίας. Αυτό κατά μείζονα λόγο συμβαίνει με τον στενό κύκλο, με ανθρώπους με τους οποίους έχεις δεσμούς, κοινές εμπειρίες, βιώματα. Με την οικογένεια του, τους φίλους του, οποιοσδήποτε πολιτικός μιλάει με ένα τρόπο πιο εξομολογητικό, πιο άμεσο, πιο ευθύ, αντλεί πληροφορίες, του επιτρέπουν αυτοί όλοι οι δικοί του άνθρωποι να έχει μία πιο καθαρή εικόνα για τα πράγματα, χωρίς αλλοιώσεις, χωρίς παραμορφωτικούς φακούς και χωρίς εξωραϊσμούς.
Eυ. Βενιζέλος: Σε προσωπικό επίπεδο και στην καθημερινή επαφή με τους πολίτες τα πράγματα είναι βέβαια διαφορετικά, διότι απέναντι σε πολλά πολιτικά πρόσωπα ο κόσμος δείχνει την εκτίμησή του, την αγάπη του, τους αναγορεύσει σε φορείς μίας ελπίδας, μίας προσδοκίας. Αυτό κατά μείζονα λόγο συμβαίνει με τον στενό κύκλο, με ανθρώπους με τους οποίους έχεις δεσμούς, κοινές εμπειρίες, βιώματα. Με την οικογένεια του, τους φίλους του, οποιοσδήποτε πολιτικός μιλάει με ένα τρόπο πιο εξομολογητικό, πιο άμεσο, πιο ευθύ, αντλεί πληροφορίες, του επιτρέπουν αυτοί όλοι οι δικοί του άνθρωποι να έχει μία πιο καθαρή εικόνα για τα πράγματα, χωρίς αλλοιώσεις, χωρίς παραμορφωτικούς φακούς και χωρίς εξωραϊσμούς.
4. Λόγω των υποχρεώσεών σας μοιράζετε τη ζωή σας μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να σας κρατήσει στην Αθήνα; Τι είναι αυτό που σας αρέσει στην πρωτεύουσα;
Eυ. Βενιζέλος: Παρά τα τεράστια πολεοδομικά και λειτουργικά της προβλήματα, η Αθήνα είναι μία ιστορική πόλη, μία συμβολική πόλη, μία γοητευτική, μέσα από τις αντιφάσεις της, πόλη. Άρα υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορούν να κρατήσουν κάποιον στην Αθήνα. Όποιος όμως έχει ζήσει τη γοητεία της Θεσσαλονίκης, τα δικά της πιο ανθρώπινα και πιο φυσιολογικά μεγέθη, τα χρώματά της, τον εσωτερικό της μονόλογο, την αχνή αλλά υπαρκτή ανάμνηση του κοσμοπολιτισμού της, την αξιοπρέπεια που αποπνέει αυτή η απόσταση από τα μεταπρατικά κέντρα και τα κέντρα εξουσίας δεν μπορεί να αποβάλλει αυτήν την αίσθηση του «ανήκειν» σε μία τοπική κοινωνία με ταυτότητα όπως είναι η Θεσσαλονίκη.
Eυ. Βενιζέλος: Παρά τα τεράστια πολεοδομικά και λειτουργικά της προβλήματα, η Αθήνα είναι μία ιστορική πόλη, μία συμβολική πόλη, μία γοητευτική, μέσα από τις αντιφάσεις της, πόλη. Άρα υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορούν να κρατήσουν κάποιον στην Αθήνα. Όποιος όμως έχει ζήσει τη γοητεία της Θεσσαλονίκης, τα δικά της πιο ανθρώπινα και πιο φυσιολογικά μεγέθη, τα χρώματά της, τον εσωτερικό της μονόλογο, την αχνή αλλά υπαρκτή ανάμνηση του κοσμοπολιτισμού της, την αξιοπρέπεια που αποπνέει αυτή η απόσταση από τα μεταπρατικά κέντρα και τα κέντρα εξουσίας δεν μπορεί να αποβάλλει αυτήν την αίσθηση του «ανήκειν» σε μία τοπική κοινωνία με ταυτότητα όπως είναι η Θεσσαλονίκη.
5. Τι είναι αυτό που απολαμβάνετε όταν βρίσκεστε στη Θεσσαλονίκη; Τι σας ξεκουράζει;
Eυ. Βενιζέλος: Η αίσθηση της οικειότητας, που σου επιτρέπει να κινείσαι στους δρόμους του κέντρου της πόλης και να νοιώθεις ότι βρίσκεσαι σε μία φιλική συνάντηση, σε ένα μεγάλο σπίτι, παρότι φυσικά ο κοινωνικός ιστός της Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει, έχουν αλλάξει τα μεγέθη. Εντούτοις υπάρχει αυτός ο πυρήνας της οικειότητας.
Eυ. Βενιζέλος: Η αίσθηση της οικειότητας, που σου επιτρέπει να κινείσαι στους δρόμους του κέντρου της πόλης και να νοιώθεις ότι βρίσκεσαι σε μία φιλική συνάντηση, σε ένα μεγάλο σπίτι, παρότι φυσικά ο κοινωνικός ιστός της Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει, έχουν αλλάξει τα μεγέθη. Εντούτοις υπάρχει αυτός ο πυρήνας της οικειότητας.
6. Πώς θέλετε να σας θυμούνται οι πολίτες όταν αποφασίσετε να αποχωρήσετε;
Eυ. Βενιζέλος: Εξαρτάται από το τι θα έχει μεσολαβήσει ώς τότε. Από τις προκλήσεις με τις οποίες θα έχει κληθεί να αναμετρηθεί κάποιος μέχρι την αποχώρησή του από την πολιτική. Πάντως τη δημόσια μνήμη δε μπορεί κανείς να την ελέγξει και να την προδιαγράψει. Είναι ιστορική και προσωπική ματαιοδοξία να θέλει να προκαθορίσει κανείς, αποστειρώνοντας το αρχείο του, τη δημόσια μνήμη. Εδώ δεν μπορείς να προσδιορίσεις την ατομική μνήμη των ανθρώπων με τους οποίους έρχεσαι σε άμεση και προσωπική επαφή, πώς είναι δυνατόν να ελέγξεις και μάλιστα μακροπροθέσμως τη δημόσια μνήμη; Ας μην ξεχνάμε δε πως ορισμένοι κανόνες δημοφιλίας μεταξύ των ζωντανών, που εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από επικοινωνιακά τεχνάσματα ή δημαγωγικές πρακτικές, ισχύουν και στην ιδεολογική χρήση της μνήμης των τεθνεώτων, αυτών που αποχώρησαν. Και αυτό εις μάκρος χρόνου το βλέπουμε στην αξιολόγηση των ιστορικών προσώπων στη χώρα μας, στην Ευρώπη και διεθνώς.
Eυ. Βενιζέλος: Εξαρτάται από το τι θα έχει μεσολαβήσει ώς τότε. Από τις προκλήσεις με τις οποίες θα έχει κληθεί να αναμετρηθεί κάποιος μέχρι την αποχώρησή του από την πολιτική. Πάντως τη δημόσια μνήμη δε μπορεί κανείς να την ελέγξει και να την προδιαγράψει. Είναι ιστορική και προσωπική ματαιοδοξία να θέλει να προκαθορίσει κανείς, αποστειρώνοντας το αρχείο του, τη δημόσια μνήμη. Εδώ δεν μπορείς να προσδιορίσεις την ατομική μνήμη των ανθρώπων με τους οποίους έρχεσαι σε άμεση και προσωπική επαφή, πώς είναι δυνατόν να ελέγξεις και μάλιστα μακροπροθέσμως τη δημόσια μνήμη; Ας μην ξεχνάμε δε πως ορισμένοι κανόνες δημοφιλίας μεταξύ των ζωντανών, που εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από επικοινωνιακά τεχνάσματα ή δημαγωγικές πρακτικές, ισχύουν και στην ιδεολογική χρήση της μνήμης των τεθνεώτων, αυτών που αποχώρησαν. Και αυτό εις μάκρος χρόνου το βλέπουμε στην αξιολόγηση των ιστορικών προσώπων στη χώρα μας, στην Ευρώπη και διεθνώς.
7. Είσαστε από τους πρώτους bloggers στο διαδίκτυο. Πιστεύετε ότι περνάμε σε μία άλλη μορφή επικοινωνίας με τους πολίτες, μετά τη γειτονιά και το καφενείο;
Eυ. Βενιζέλος: Πράγματι ήμουν από τους πρώτους που έκαναν χρήση του blog με το «πολιτικό ημερολόγιο», μέχρι τις εκλογές του 2007 και λυπάμαι πάρα πολύ γιατί στην πραγματικότητα, μετά το Σεπτέμβριο του 2007, δεν έχω ενεργό παρουσία στο blog, παρότι παρακολουθώ αυτά που συμβαίνουν και παρότι τροφοδοτώ διαρκώς την ιστοσελίδα μου. Η δύναμη του διαδικτύου είναι τεράστια και χαίρομαι γιατί η δύναμη αυτή είναι διάχυτη, βρίσκεται στα χέρια οποιουδήποτε πάρει την πρωτοβουλία να μετάσχει στο διαδικτυακό γίγνεσθαι. Πιστεύω ότι αυτό μπορεί να είναι ένας δίαυλος ανανέωσης και των δημοκρατικών αντιπροσωπευτικών θεσμών και της ίδιας της πολιτικής. Αρκεί να μη μένουμε στο επίπεδο των μικρών, αποσπασματικών ή δεικτικών σχολίων ή της παραπολιτικής προσέγγισης των θεμάτων ή της «αποκαλυπτικής» δημοσιογραφίας στο επίπεδο του blogging, αλλά να σκεπτόμαστε με πιο βαθύ, πιο ώριμο τρόπο, με αποχρώσεις, χωρίς τους επικοινωνιακούς κανόνες της προ–blogging εποχής. Πιστεύω ότι ακόμη, σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό, αυτά, οι κανόνες επικοινωνίας που ισχύουν έξω από το διαδίκτυο, επηρεάζουν πάρα πολύ και τις αντιδράσεις των πολιτών του διαδικτύου.
Eυ. Βενιζέλος: Πράγματι ήμουν από τους πρώτους που έκαναν χρήση του blog με το «πολιτικό ημερολόγιο», μέχρι τις εκλογές του 2007 και λυπάμαι πάρα πολύ γιατί στην πραγματικότητα, μετά το Σεπτέμβριο του 2007, δεν έχω ενεργό παρουσία στο blog, παρότι παρακολουθώ αυτά που συμβαίνουν και παρότι τροφοδοτώ διαρκώς την ιστοσελίδα μου. Η δύναμη του διαδικτύου είναι τεράστια και χαίρομαι γιατί η δύναμη αυτή είναι διάχυτη, βρίσκεται στα χέρια οποιουδήποτε πάρει την πρωτοβουλία να μετάσχει στο διαδικτυακό γίγνεσθαι. Πιστεύω ότι αυτό μπορεί να είναι ένας δίαυλος ανανέωσης και των δημοκρατικών αντιπροσωπευτικών θεσμών και της ίδιας της πολιτικής. Αρκεί να μη μένουμε στο επίπεδο των μικρών, αποσπασματικών ή δεικτικών σχολίων ή της παραπολιτικής προσέγγισης των θεμάτων ή της «αποκαλυπτικής» δημοσιογραφίας στο επίπεδο του blogging, αλλά να σκεπτόμαστε με πιο βαθύ, πιο ώριμο τρόπο, με αποχρώσεις, χωρίς τους επικοινωνιακούς κανόνες της προ–blogging εποχής. Πιστεύω ότι ακόμη, σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό, αυτά, οι κανόνες επικοινωνίας που ισχύουν έξω από το διαδίκτυο, επηρεάζουν πάρα πολύ και τις αντιδράσεις των πολιτών του διαδικτύου.
8. Οι φίλοι του facebook είναι ματαιοδοξία ή ανάγκη για επαφή;
Eυ. Βενιζέλος: Στο facebook συνυπάρχουν πολλά φαινόμενα. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που διαμορφώνουν παρέες, δίκτυα και σχέσεις, υπάρχουν πρόσωπα του καλλιτεχνικού χώρου που χρησιμοποιούν το facebook ως μία μέθοδο προβολής του εαυτού τους και των δραστηριοτήτων τους, υπάρχουν πολιτικά πρόσωπα που δημιουργούν την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση μίας επαφής με τους νέους και υπάρχουν και αυτοί που χωρίς τη θέλησή τους εμφανίζονται να είναι επίκεντρο ομάδας φίλων στο facebook. Για άλλους είναι ανάγκη, για άλλους είναι ματαιοδοξία, για άλλους είναι ένας απλός συρμός. Αυτά όλα πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν στη δημόσια σφαίρα, είτε αυτή είναι συμβατική είτε είναι ψηφιακή.
Eυ. Βενιζέλος: Στο facebook συνυπάρχουν πολλά φαινόμενα. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που διαμορφώνουν παρέες, δίκτυα και σχέσεις, υπάρχουν πρόσωπα του καλλιτεχνικού χώρου που χρησιμοποιούν το facebook ως μία μέθοδο προβολής του εαυτού τους και των δραστηριοτήτων τους, υπάρχουν πολιτικά πρόσωπα που δημιουργούν την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση μίας επαφής με τους νέους και υπάρχουν και αυτοί που χωρίς τη θέλησή τους εμφανίζονται να είναι επίκεντρο ομάδας φίλων στο facebook. Για άλλους είναι ανάγκη, για άλλους είναι ματαιοδοξία, για άλλους είναι ένας απλός συρμός. Αυτά όλα πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν στη δημόσια σφαίρα, είτε αυτή είναι συμβατική είτε είναι ψηφιακή.
9. Έχετε μετανιώσει για κάτι που δεν έχετε κάνει;
Eυ. Βενιζέλος: Προφανώς, έχω μετανιώσει και για πολλά που δεν έκανα και για πολλά που έκανα. Άλλωστε αυτή η αίσθηση της μετάνοιας και της αυτοκριτικής είναι η πιο σημαντική απόδειξη της ελευθερίας της βούλησης μας στο μέτρο που μπορούμε να την έχουμε.
Eυ. Βενιζέλος: Προφανώς, έχω μετανιώσει και για πολλά που δεν έκανα και για πολλά που έκανα. Άλλωστε αυτή η αίσθηση της μετάνοιας και της αυτοκριτικής είναι η πιο σημαντική απόδειξη της ελευθερίας της βούλησης μας στο μέτρο που μπορούμε να την έχουμε.
10. Τι φοβάστε περισσότερο στη ζωή;
Eυ. Βενιζέλος: Την κακιά στιγμή και κυρίως να μη συμβεί κάτι κακό στους ανθρώπους που αγαπώ.
Eυ. Βενιζέλος: Την κακιά στιγμή και κυρίως να μη συμβεί κάτι κακό στους ανθρώπους που αγαπώ.
11. Εκτός από τα επιστημονικά και πολιτικά βιβλία σκέπτεστε να γράψετε και τίποτε άλλο;
Eυ. Βενιζέλος: Προφανώς. Έχω ασχοληθεί με πλήθος θεμάτων, όχι μόνο με τη νομική επιστήμη και ιδίως με το συνταγματικό δίκαιο ή με τον πολιτικό και τον δοκιμιακό λόγο. Έχω ασχοληθεί με βιβλιοκρισίες και βιβλιοπαρουσιάσεις, με θέματα αναπτυξιακά, οικονομικά, πολιτιστικά, φιλολογικά και ιστορικά και καθόλου δεν αποκλείω μία ενασχόλησή μου με το πιο ενδιαφέρον λογοτεχνικό είδος που είναι κατά τη γνώμη μου η βιογραφία. Το να έχεις την διαφυγή του γραψίματος είναι πάρα πολύ σημαντικό γιατί νομίζω ότι σε βοηθάει να διατηρείς μία απόσταση από τα πράγματα και να διαφυλάξεις την εσωτερική σου ισορροπία.
Eυ. Βενιζέλος: Προφανώς. Έχω ασχοληθεί με πλήθος θεμάτων, όχι μόνο με τη νομική επιστήμη και ιδίως με το συνταγματικό δίκαιο ή με τον πολιτικό και τον δοκιμιακό λόγο. Έχω ασχοληθεί με βιβλιοκρισίες και βιβλιοπαρουσιάσεις, με θέματα αναπτυξιακά, οικονομικά, πολιτιστικά, φιλολογικά και ιστορικά και καθόλου δεν αποκλείω μία ενασχόλησή μου με το πιο ενδιαφέρον λογοτεχνικό είδος που είναι κατά τη γνώμη μου η βιογραφία. Το να έχεις την διαφυγή του γραψίματος είναι πάρα πολύ σημαντικό γιατί νομίζω ότι σε βοηθάει να διατηρείς μία απόσταση από τα πράγματα και να διαφυλάξεις την εσωτερική σου ισορροπία.
12. Γιατί πρέπει να γίνουν εκλογές τώρα; Το ΠΑΣΟΚ είναι έτοιμο να κυβερνήσει;
Eυ. Βενιζέλος: Εκλογές πρέπει να γίνουν γιατί υπάρχει μία ρευστότητα και μία αβεβαιότητα που ταλανίζει τη χώρα και αναπαράγει και διογκώνει το αίσθημα ανασφάλειας. Το κόστος των εκλογών είναι σε κάθε περίπτωση μικρότερο από το κόστος της συνεχιζόμενης αυτής αμηχανίας. Το δε ΠΑΣΟΚ ως αξιωματική αντιπολίτευση οφείλει να είναι έτοιμο να κυβερνήσει, είναι θεσμικά υποχρεωμένο να κυβερνήσει. Η ετοιμότητα δεν εξαρτάται από τη δήλωση αυτών που διεκδικούν κάτι, αλλά από την κοινή αίσθηση, από την εκτίμηση των πολιτών και εν πάση περιπτώσει όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος.
Eυ. Βενιζέλος: Εκλογές πρέπει να γίνουν γιατί υπάρχει μία ρευστότητα και μία αβεβαιότητα που ταλανίζει τη χώρα και αναπαράγει και διογκώνει το αίσθημα ανασφάλειας. Το κόστος των εκλογών είναι σε κάθε περίπτωση μικρότερο από το κόστος της συνεχιζόμενης αυτής αμηχανίας. Το δε ΠΑΣΟΚ ως αξιωματική αντιπολίτευση οφείλει να είναι έτοιμο να κυβερνήσει, είναι θεσμικά υποχρεωμένο να κυβερνήσει. Η ετοιμότητα δεν εξαρτάται από τη δήλωση αυτών που διεκδικούν κάτι, αλλά από την κοινή αίσθηση, από την εκτίμηση των πολιτών και εν πάση περιπτώσει όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος.
13. Γιατί το ΠΑΣΟΚ θα είναι καλύτερο από τη ΝΔ;
Eυ. Βενιζέλος: Θα σας έλεγα αστειευόμενος ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να είναι κανείς χειρότερος από τη Νέα Δημοκρατία. Εν πάση περιπτώσει το ΠΑΣΟΚ έχει αφομοιώσει τα θετικά και τα αρνητικά διδάγματα της δικής του μακράς κυβερνητικής θητείας αλλά και της θητείας της Νέας Δημοκρατίας. Ξέρει πάρα πολύ καλά ότι τα πάντα θα είναι απαιτητά από την πρώτη στιγμή, δεν θα υπάρχει καμία περίοδος χάρητος. Ξέρει πάρα πολύ καλά πόσο υψηλές είναι οι απαιτήσεις των πολιτών και πόσο μεγάλη η κοινωνική δυσπιστία. Άρα έχουμε κάθε λόγο να αποφύγουμε λάθη και να εφαρμόσουμε τις καλύτερες δυνατές πρακτικές διακυβέρνησης
